Masofaviy ta’lim so‘nggi yillarda dunyo bo‘ylab jadal rivojlanib borayotgan zamonaviy ta’lim shakllaridan biri hisoblanadi. U ayniqsa pandemiya davrida keng ommalashdi va ko‘plab ta’lim muassasalari tomonidan asosiy yoki qo‘shimcha ta’lim modeli sifatida joriy etildi. Ushbu maqolada masofaviy ta’limning mohiyati, boshqa ta’lim shakllaridan farqi va afzalliklari haqida tahliliy yondashuv asosida fikr yuritiladi.
Masofaviy ta’lim — bu o‘qituvchi va talaba bir joyda bo‘lmagan holda, onlayn vositalar orqali bilim berish shaklidir. Unda asosiy ta’lim jarayoni internet texnologiyalari yordamida olib boriladi: video darslar, vebinarlar, onlayn testlar, elektron materiallar, ta’lim platformalari asosiy vositalar sifatida xizmat qiladi.
Masofaviy ta’limda talabalar mustaqil o‘qiydi, darslarni o‘ziga qulay vaqtda ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘ladi. O‘qituvchi bilan aloqa virtual shaklda (forum, chat, videomuloqot, email) amalga oshiriladi.
Taqqoslash: masofaviy, kunduzgi, sirtqi va kechki ta’lim
Quyidagi asosiy mezonlar bo‘yicha farqlanish mavjud:
-
Kunduzgi ta’lim — talaba har kuni darslarga qatnashadi, an’anaviy muhitda o‘qituvchi bilan yuzma-yuz ishlaydi.
-
Sirtqi ta’lim — asosan mustaqil o‘qish asosida tashkil etiladi, talaba faqat imtihonlar va sessiya davrida universitetga boradi.
-
Kechki ta’lim — darslar asosan ish vaqtidan so‘ng, ya’ni kechki paytlarda tashkil etiladi.
-
Masofaviy ta’lim — to‘liq raqamli muhitda, talabaning o‘zi tanlagan vaqtda olib boriladi.
Masofaviy ta’lim boshqa shakllarga nisbatan moslashuvchanligi, joy va vaqtga bog‘liq emasligi bilan ajralib turadi.
Afzalliklari
Masofaviy ta’limning quyidagi ustunliklari mavjud:
-
Vaqt va joy erkinligi — istalgan joyda, istalgan vaqtda o‘qish imkoniyati.
-
Xarajatlarning kamligi — yo‘l haqi, yotoqxona, ovqatlanish kabi xarajatlar mavjud emas.
-
Ish bilan birga o‘qish imkoniyati — ayniqsa ishchi yoshlar uchun qulay.
-
Shaxsiylashtirilgan ta’lim — har bir talaba o‘z sur’atida o‘qiydi.
-
Texnologik kompetensiyalarni rivojlantiradi — zamonaviy platformalar, onlayn tizimlar bilan ishlash ko‘nikmasi shakllanadi.
Kamchiliklari
Biroq, masofaviy ta’limning cheklovlari (kamchiliklari) ham mavjud:
-
Motivatsiya va o‘zini nazorat qilish masalasi — ayrim talabalar o‘z vaqtini samarali tashkil qila olmaydi.
-
Amaliy mashg‘ulotlar cheklangan — laboratoriya, klinik yoki muhandislik yo‘nalishlari uchun mos emas.
-
Jonli muloqot yo‘qligi — ijtimoiy va akademik aloqalar kamroq bo‘ladi.
-
Texnik muammolar — internet tezligi, qurilma yetishmovchiligi ta’lim jarayoniga salbiy ta’sir qilishi mumkin.
Masofaviy ta’lim — raqamli asrning ajralmas qismi bo‘lib, zamonaviy ta’limning muhim yo‘nalishidir. U nafaqat imkoniyat, balki ehtiyoj sifatida ham qaralmoqda. Abituriyentlar uchun bu model o‘z-o‘zini boshqarish, mustaqil o‘rganish va shaxsiy mas’uliyatni kuchaytirishga xizmat qiladi.
Har bir talaba o‘zining sharoiti, maqsadi va imkoniyatlaridan kelib chiqib, to‘g‘ri ta’lim shaklini tanlashi lozim. Masofaviy ta’lim esa aynan mustaqillikni qadrlaydigan, texnologiyani yaxshi o‘zlashtiradigan va shaxsiy vaqtini samarali boshqara oladigan yoshlarga mo‘ljallangan eng mos modeldir.
