O‘zbekiston bozorida xususiy OTMlar ko‘paydi. Diplomi, sifati, narxi — hammasi savol ostida. Siz esa bir yilni yo‘qotmasdan to‘g‘ri tanlov qilmoqchisiz.

Bu materialda real holatni ochib beramiz: qaysi omillar sifati belgilaydi, qaysi stereotiplar sizni chalg‘itadi, qaysi ko‘rsatkichlarga qarab qaror qabul qilish kerak. Narxga, dars sifati va ishga joylashuvga alohida e’tibor beramiz.

Maqsadingiz diplom emas, natija bo‘lsa — o‘qishni qayerda tanlash bo‘yicha aniq mezonlar olasiz.

1. Jamiyatdagi munosabat

O‘zbekistonda xususiy universitetlarga nisbatan ishonch hali ham past. Abituriyentlar ularni ko‘pincha “oxirgi variant” sifatida ko‘radi. Davlat oliygohlariga kira olmaganlar xususiy universitetlarga murojaat qiladi. Shu bois jamoatchilik orasida xususiy OTM “ikkinchi darajali”dek qabul qilinmoqda.

Buning sababi:

• Davlat OTMlariga kirish imtihonlari uzoq yillardan beri eng asosiy “elak” (tanlovdan o‘tkazuvchi jarayon) bo‘lib kelmoqda.

• Davlat diplomi barqarorlik va kafolat ramzi sifatida ko‘riladi.

• Xususiy universitetlarning yosh va tajribasiz bo‘lishi ularning obro‘sini pasaytiradi.

2. Xususiy ta’limning bozordagi o‘rni

Bugungi kunda ta’lim iqtisodiyotning eng yirik bozorlaridan biri. Talab kuchli — demak, taklif ham ko‘paymoqda. Xususiy universitetlar shu ehtiyojni qondirish uchun paydo bo‘ldi. Ularning asosiy xususiyatlari:

• Ko‘pchiligi chet tillarida o‘qitish amaliyotini yo‘lga qo‘ygan.

• “Xalqaro” yoki “Global” kabi nomlardan foydalanadi.

• Moslashuvchan o‘quv dasturlarini joriy qilmoqda.

• Davlat OTMlariga qaraganda o‘qishga kirish osonroq.

Ammo muammo shundaki, ko‘plab talabalar uchun asosiy maqsad “diplom” olish. Bu esa xususiy OTMlarda o‘qish sifatiga tanqidiy munosabatni kuchaytiradi.

3. Xususiy va davlat OTMlari o‘rtasidagi farq

• Moliyaviy tomon: Xususiy universitetlar ancha qimmat. O‘rtacha o‘qish narxi davlat OTMidan 2–3 barobar yuqori.

• Sifat masalasi: Ba’zi xususiy OTMlar kuchli xorijiy professorlarni jalb qilmoqda, lekin barchasi emas. O‘quv dasturlari ham har xil darajada.

• Diplom qiymati: Amalda nafaqat xususiy, balki davlat OTM diplomining ham xalqaro maydonda “o‘tishi” uchun qo‘shimcha shartlar kerak bo‘lmoqda. Chet elda ish topish uchun ko‘proq bilim va tajriba talab etiladi.

4. Abituriyentlar nimadan xavotirda?

• “Diplomi o‘tmay qoladi” degan qo‘rquv.

• “Sifat past, o‘qituvchilar kuchsiz” degan tasavvur.

• “Faqat pul to‘lab o‘qiladi, bilim talab qilinmaydi” degan stereotip.

• “Davlat universitetiga kira olmaganlar joyi” degan yondashuv.

Bu omillar xususiy universitetlarga ishonchni pasaytiradi.

5. Yashirin imkoniyatlar

Lekin xususiy universitetlarning ijobiy jihatlari ham bor:

• Bir yilni yo‘qotib qo‘ymaslik imkoniyati. Abituriyent davlat OTMiga kira olmasa, xususiy OTM orqali o‘qishni davom ettirishi mumkin. Keyinchalik davlat OTMiga o‘qishni ko‘chirish huquqi ham mavjud.

• Talabalarga erkinlik berilishi. Davlat universitetlaridagi qat’iy tartib-qoidalarga qaraganda, xususiy OTMlarda individual yondashuv kuchliroq.

• Xalqaro aloqalar. Ba’zi xususiy OTMlar xorijdagi universitetlar bilan qo‘shma dasturlar olib bormoqda. Bu talaba uchun chet elga chiqish va tajriba orttirish imkoniyatini yaratadi.

6. Kelajakdagi vaziyat

O‘zbekistonda xususiy universitetlar raqobat muhitini kuchaytirmoqda. Bu ta’lim sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ammo ularning obro‘si ko‘tarilishi uchun:

• Sifatli kadrlarni jalb qilish,

• Amaliyotga yo‘naltirilgan o‘quv dasturlari,

• Xalqaro akkreditatsiyalarni olish,

• Bitiruvchilarining mehnat bozorida muvaffaqiyati muhim bo‘ladi.

7. Yakuniy xulosa

Xususiy universitetlarda o‘qish “arziydimi yoki yo‘qmi?” degan savol sizning maqsadingizga bog‘liq. Agar siz faqat diplom uchun o‘qimoqchi bo‘lsangiz, na davlat, na xususiy OTM sizni muvaffaqiyatga olib chiqadi. Agar bilim olish, amaliy ko‘nikma va xalqaro imkoniyatlarga intilayotgan bo‘lsangiz — xususiy OTM ham yaxshi variant bo‘lishi mumkin.