Xitoy Xalq Respublikasi jahon iqtisodiyotida yetakchi mamlakatlardan biriga aylangan. Ayni shu sababli ham yurtimizda mazkur davlat tili va madaniyatiga qiziquvchilar soni ortib bormoqda.

Ana shunday ko‘p sonli mushtariylarimiz istaklariga binoan «Xorijdagi vatandoshlar» loyihamiz doirasida bir necha yillardan buyon Chin yurtida ilmiy izlanishlar qilayotgan sharqshunos va tarjimon hamyurtimiz Zuhriddin Shirinboyev bilan intervyu tashkil etdik. Suhbatdoshimiz Xitoyning Chunsin shahridagi Janubiy g‘arbiy universitetida PhD bosqichida tahsil oladi.

 — Zuhriddin, avvalo, o‘quvchilarimizga o‘zingiz haqingizda ma’lumot bersangiz?

— 1992-yili Navoiy viloyati Xatirchi tumanida tug‘ilganman. 1999-2010-yillarda tumanimizdagi 4-sonli o‘rta maktabda o‘qidim. Bir muddat ya’ni, 2009-2010-yillar yozgi ta’til davri Navoiy erkin iqtisodiy zonasi qurilishida payvandchi yordamchisi sifatida ishlaganman. O‘sha paytda koreyalik muhandislarga tarjimonlik qilib yurgan qiz bilan tanishib, qisqa suhbat qilganmiz. Suhbatimiz chet tilini o‘rganishning ahamiyati va u orqali kelgusida yaxshi mutaxassis bo‘lish mavzusida kechgan edi.

Avvalo, ota-onamning to‘g‘ri yo‘nalish berishgani va ana shu suhbat xulosasi natijasida 2010-yili Toshkent davlat sharqshunoslik instituti «Markaziy Osiyo xalqlari tarixi (xitoy-ingliz guruhi)» yo‘nalishiga o‘qishga kirdim. Institutda mutaxassisligim qatori xitoy, ingliz tillarini puxta o‘zlashtirishga harakat qildim. Shu bois, 2013-2014-yillar O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi talabalar almashinuvi bo‘yicha hozir doktoranturada o‘qiyotgan Sothwest universitetidagi bir yillik xitoy tili malaka oshirish kursida o‘qidim. Ushbu oliygohdagi bir yillik o‘qish davri dunyoqarashim boyishida muhim bo‘ldi, desam mubolag‘a bo‘lmaydi.

Ayni shu vaqtda eng yuqori HSK-6 – xitoy tilini bilish darajasini belgilovchi imtihonni muvaffaqiyatli topshirdim. Shu bilan birga, «Xitoy tili yulduzi» notiqlik san’ati musobaqasida ham g‘oliblikni qo‘lga kiritdim. Bir yillik tahsildan keyin O‘zbekistonga qaytib bakalavr bosqichini tamomlagach, 2015-yil «Jahon siyosati» yo‘nalishi bo‘yicha magistratura bosqichi uchun yana Xitoyga qaytdim.

2018 yildan buyon PhD bosqichi talabasiman. Hozirda «Xitoy-O‘zbekiston munosabatlarining yangi tarixi unda «Bir makon – bir yo‘l dasturining o‘rni» mavzusida ilmiy izlanish qilyapman.

 — Xitoyshunos mutaxassis sifatida Xitoy taraqqiyoti omillarini nimalarda ko‘rasiz?

— Tarixdan ma’lumki, ilk uyg‘onish davrini Sharq davlatlari boshlab bergan. Keyinchalik Yevropada bu jaryon boshlanib, rivojlanishda peshqadamlik ular tomoniga o‘tib ketdi. O‘ylashimcha, yaqin yillarda Osiyo rivojlanishda Yevropani ortda qoldira oladi. Xususan, Xitoy ham mazkur rivojlanishda alohida o‘ringa ega.

Savolingizga to‘xtaladigan bo‘lsam, Xitoyning rivojlanishdagi asosiy omillardan biri o‘z vaqtida, Den Syaopin tomonidan Xitoyning iqtisodiy yangilanishi, ya’ni dunyo hamjamiyatiga keng ochilishi bo‘lgan.

Shuningdek, mamlakat tashkil etilganidan boshlab ta’lim samaradorligini bosqichma-bosqich yaxshilash yo‘lidan bordi. Bu o‘tgan asr oxirlarida o‘z samarasini ko‘rsatib, Xitoy taraqqiyotini ta’minladi.

Qolaversa, Xitoyning eng ulkan boyligi hisoblangan bir yarim milliard aholisi va ularning mehnatsevarligi, shu bilan birga davlatning ham quruqlik, ham dengizdan birdek foydalana olishi ham taraqqiyot omillardan deyish mumkin.

— Xitoy ta’lim tizimidagi o‘ziga xosliklarni nimalarda ko‘rish mumkin?

— Bilishimcha, Xitoyda ta’lim kichik sinflardan boshlab sohalarga ajratiladi. Ya’ni gumanitar, aniq yoki tabiiy fanlarga. Yoshlar kichikligidan o‘zi tanlagan sohani chuqurlashtirilgan tarzda o‘rganadi. Bu uchun davlat barcha sharoitlar yaratib bermoqda. Qolaversa, bu yerda har bir ish o‘rni uchun kuchli raqobat mavjud. Ayni shu narsa ham xitoyliklarning yetuk mutaxassis bo‘lishiga xizmat qilmoqda, deb o‘ylayman.

E’tiborlisi, mamlakatdagi ta’lim muassasalarida 24 soat xizmat ko‘rsatuvchi kutubxonalar bo‘lib, ertalab 8:00 dan kech 22:00 ga qadar bo‘sh o‘rin topish juda qiyin.

Ochig‘i, yana bir muhim jihatlardan bu – O‘zbekistondan farqli ravishda Xitoydagi har qanday ilmiy ishlaringiz, hatto bakalavr, magistr ishlaringiz albatta ishlab chiqarishga yo‘naltiriladi. Sodda qilib aytganda, shunchaki qog‘ozbozlik uchun ilmiy ish qilmaysiz. Tayyorlangan ishingizda yangilik bo‘lishi va hayotga tatbiq etilishi lozim.

 — Bilamizki, xitoyliklarning iyerogliflari katta miqdorni tashkil etadi. Va bularni o‘zlashtirish statistik jihatdan eng murakkab yozuv va til deb topilgan. Bu xitoyliklarning o‘zlariga ham qiyinchilik tug‘diradi, menimcha.

— Haqiqatda, ularning iyerogliflari katta miqdorni tashkil etadi. Iyerogliflar soni turli manbalarga ko‘ra 60 mingga yaqin. Tan olib aytish kerakki, mamlakatdagi eng kuchli professorlar ham buncha ko‘p yozuvlarni yoddan bilishmaydi. Ammo, shunday bo‘lsa-da, Xitoyda iyerogliflarni bilish talabi qat’iy qo‘yilgan.

Mutaxassis sifatida ayta olamanki, xitoy tili murakkab bo‘lishiga qaramay, ushbu tilni bilish har tomonlama foydali. Ma’lumki, BMTning 6 ta ish tili mavjud. Xitoy tili ham mazkur 6 tilning biri. Qolaversa, O‘zbekiston-Xitoy munosabatlari yildan yilga rivojlanib boryapti. Demoqchimanki, ushbu tilni o‘rganib, kelajakda daromadli sohalarda ishlash mumkin.

Soha qiziquvchilarga ma’lumot sifatida ayta olamanki, ilmiy yo‘nalishdan boshqa vakillar 2 mingdan ziyod xitoy iyerogliflarini bilishi, xitoy tilida so‘zlashish uchun yetarli bo‘la oladi.

— Xitoyliklar O‘zbekiston haqida qanday ta’savvurga ega?

— Qariyb olti yildan buyon yashab guvoh bo‘lganim, xitoyliklar hanuzgacha O‘zbekiston haqida ko‘p ham bilishavermaydi. Ammo, ilk 2013-yilda kelgan paytlarimdan ko‘ra, O‘zbekistonni tanib borayotganlar ko‘paygan. Bunga so‘nggi yillarda davlatimizning jahon hamjamiyati uchun tobora keng ochilib borayotgani va Shanxay Hamkorlik Tashkiloti doirasidagi faolligi sabab bo‘ldi, deb hisoblayman.

 — Suhbatimiz so‘nggida kelajakdagi maqsadlaringiz haqida to‘xtalsangiz.

— Bugungi kunda, xitoy, ingliz, rus va turkman tillarida erkin so‘zlasha olaman. Xorijiy tillarni bilishim bu yerga moslashishim va o‘qishdan tashqari pul ishlashimga yordam bergan. Misol uchun, 2015-yildan buyon xitoylik o‘quvchilarga ingliz tilini o‘rgatib kelaman. Shu bilan birga, 2016-yildan beri O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi turli yirik tadbirlarda tarjimonlik vazifasini bajarishga muvaffaq bo‘ldim. Shuningdek, ShHTning Yoshlar ligasi a’zosi sifatida Xitoyda mamlakatimiz salohiyatini faol targ‘ib qilishga harakat qilyapman.

Kelgusida esa, ikkala davlat hamkorligini yanada rivojlantiradigan diplomat bo‘lish niyatidaman.

Fursatdan foydalanib, O‘zbekistondagi barcha yurtdoshlarimizni va «Xabar.uz» axborot-tahliliy portali o‘quvchilarini kirib kelayotgan Yangi yil bilan tabriklayman!

Nurillo To‘xtasinov suhbatlashdi

Manba: xabar.uz