2025-yilgi Microsoft tadqiqotida sun’iy intellektning kasblarga qanchalik ta’sir qilishi o‘rganildi. O‘rganilgan 800 dan ortiq kasb orasidan ayrimlari sun’iy intellekt tufayli yo‘qolib ketish xavfi ostida, ayrimlari esa yaqin kelajakda yanada muhim bo‘lib qolishi aniqlandi.

Bu — kelajagini rejalashtirayotgan yoshlar uchun tanlovda hal qiluvchi signal.

Eng katta xavf ostida bo‘lgan kasblar

Bu kasblar sun’iy intellekt vositalari (matn yozuvchi, tarjimon, chat yordamchi va boshqalar) tomonidan tezda avtomatlashtirilishi mumkin bo‘lgan vazifalarni bajaradi.

• Tarjimonlar va tarjima xizmatlari (sun’iy intellekt avtomatik tarjimalarni mukammal bajara oladi)

• Tarixchilar (ma’lumotlarni yig‘ish va qayta ishlash sun’iy intellekt bilan tezroq)

• Yozuvchilar, muharrirlar, texnik yozuvchilar

• Veb dasturchilar va ma’lumot tahlilchilari

• Mijozlar bilan ishlovchilar, konsyerjlar, operatorlar, kassirlar

• Geograflar, statistiklar, modellar

Bu kasblar yuqori sun’iy intellekt moslashuv darajasiga (AI applicability score) ega. Ya’ni, bu kasblarni sun’iy intellekt yordamida avtomatlashtirish oson.

AI applicability score — bu nima?

Bu atama ingliz tilida "Sun’iy intellekt moslashuv darajasi" degan ma’noni bildiradi.

Oddiy qilib aytganda: bu ko‘rsatkich orqali har bir kasb sun’iy intellekt yordamida qanchalik tez va oson bajarilishi mumkinligi baholanadi. Baho 0 dan 1 gacha bo‘lgan oraliqda bo‘ladi:

• 1 ga yaqin bo‘lsa – bu kasb vazifalari sun’iy intellekt yordamida osonlikcha avtomatlashtiriladi, ya’ni yo‘qolib ketish xavfi katta.

• 0 ga yaqin bo‘lsa – bu kasbni sun’iy intellekt deyarli bajara olmaydi, demak bu kasb xavfsizroq.

Masalan:

• Tarjimonlar: AI applicability score ≈ 0.49 → sun’iy intellekt ularning ishini yarimga yaqin darajada bajara oladi.

• Hamshiralar: AI applicability score ≈ 0.03 → sun’iy intellekt ularning ishini deyarli bajara olmaydi.

Masalan:

• “Tarjimonlar va til sharhlovchilar” — 0.49 ball

• “Yozuvchilar va mualliflar” — 0.45 ball

• “Geograflar” — 0.35 ball

Eng xavfsiz va barqaror kasblar

Ushbu kasblar insoniy jismoniy mehnat, hissiy aql, aniq harakatlar yoki real sharoitga moslashishni talab qiladi — bu joylarda sun’iy intellekt hozircha ojiz.

• Hamshiralar, feldsherlar

• Tish shifokorlari, jarrohlar, massajchilar

• Quruvchilar, beton quyuvchilar, yo‘lsozlar

• Shina o‘rnatuvchilar, quvurchilar, sanoat mashina operatorlari

• Foydali qazilmalar ishchilari, yuk tashuvchilar

Bu kasblarning sun’iy intellekt moslashuv darajasi juda past. Ya’ni, bu kasblarda ishlovchilar o‘rnini sun’iy intellekt bilan bosish deyarli imkonsiz.

Masalan:

• “Idish yuvuvchilar” — 0.02

• “Motorli qayiq operatorlari” — 0.01

• “Daryo chuqurlashtiruvchi qurilma operatorlari” — 0.00

Yoshlar uchun muhim xulosalar

1. “Ofis” kasblarini tanlashingizdan oldin o‘ylab ko‘ring

Sun’iy intellekt yozadi, tarjima qiladi, kod yozadi, hisobot tuzadi. Bu kasblarda ustunlik qilish uchun faqat bilim emas — insoniy yondashuv, kontekstni tushunish, kreativlik kerak. Aynan shuning uchun ularning sun’iy intellekt moslashuv darajasi yuqori.

2. “Qo‘l mehnati + aql” kombinatsiyasiga e’tibor qarating

Fizik mehnat aralashgan, tajriba talab qiladigan kasblar — masalan, elektr montajchilari, biomexanik texniklar, sog‘liqni saqlash sohasidagi amaliyotchilar — sun’iy intellekt ularni bajara olmaydi.

3. Sun’iy intellektni tushuning, undan qo‘rqmang

Sun’iy intellekt sizning raqibingiz emas. U yordamchi. Qanday kasbda bo‘lishingizdan qat’i nazar — ChatGPT, Copilot, Midjourney kabi vositalardan foydalanishni o‘rganing. Bu sizga ustunlik beradi.

4. Ko‘p sohalarda moslashuvchan bo‘ling

Bitta kasbga bog‘lanib qolmang. O‘qiyotgan yo‘nalishingizda boshqa sohalar bilan kombinatsiyalarni qidiring.

5. Insoniy fazilatlar — eng katta kapital

Empatiya, tinglash, ijtimoiy anglash, baholash — bu fazilatlarni sun’iy intellekt bilan almashtirib bo‘lmaydi.

O‘zingizga beriladigan savollar:

• Tanlagan yo‘nalishim 5 yildan keyin ham mavjud bo‘ladimi?

• Bu sohada sun’iy intellekt o‘rniga nima bera olaman?

• Men bu sohani boshqa ko‘nikmalar bilan qanday kuchaytira olaman?

• Men qayerda insoniy xususiyatlarim bilan sun’iy intellektdan ustunlik qila olaman?

Tavsiya etiladigan bir nechta yo‘nalishlar

Xulosa

Kasb tanlash endi faqat "yaxshi oylik" emas, balki "sun’iy intellekt davrida mavjud bo‘lish" mezoni bilan tanlanishi kerak. Sun’iy intellektdan qo‘rqmang — u sizdan aqlni emas, faqat takrorlanuvchi ishni tortib oladi. Siz o‘zingizni takrorlamasangiz, sun’iy intellekt sizni takrorlay olmaydi.

Yaxshi kasb — bu sun’iy intellekt bilan raqobat qilmaydigan, balki uni qurol sifatida ishlata oladigan kasbdir.